تشخیص مولکولی سرطان حنجره: رویکردهای پزشکی شخصی‌سازی شده
تکنیک‌های تشخیص مولکولی با فراهم آوردن امکان تشخیص زودهنگام، درمان هدفمند و پیش‌بینی دقیق پیش‌آگهی بیماری، تحول چشمگیری در مدیریت سرطان حنجره ایجاد کرده‌اند. این پیشرفت‌ها مسیر را برای ارائه درمان‌های شخصی‌سازی شده بر اساس ویژگی‌های مولکولی هر بیمار هموار ساخته است.
۱. بیومارکرهای کلیدی
• ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و افزایش بیان p16 : در حالی که وجود HPV عمدتاً با پیش‌آگهی بهتر در سرطان‌های اوروفارنکس مرتبط است، نقش آن در سرطان حنجره همچنان در حال بررسی و مطالعه می‌باشد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که ممکن است این بیومارکر در برخی زیرگروه‌های سرطان حنجره نیز دارای اهمیت باشد.
• جهش‌های ژن TP53 : این جهش‌ها در بیش از ۵۰ درصد موارد سرطان حنجره مشاهده می‌شوند و با رفتار تهاجمی تومور و مقاومت به درمان‌های متداول همراه هستند. شناسایی این جهش‌ها می‌تواند به پیش‌بینی پاسخ به درمان کمک کند.
• افزایش بیان گیرنده فاکتور رشد اپیدرمی (EGFR) : سطوح بالای EGFR با پیش‌آگهی ضعیف بیماری مرتبط است. خوشبختانه امروزه درمان‌های هدفمندی مانند ستوکسیماب که این مسیر را مهار می‌کنند، در دسترس می‌باشند.
• حذف ژن CDKN2A/p16 : این تغییر مولکولی به عنوان یک عامل پیش‌بینی‌کننده قوی برای عود تومور پس از درمان شناخته شده است و می‌تواند در برنامه‌ریزی درمانی مورد توجه قرار گیرد.
۲. روش‌های تشخیصی
• توالی‌یابی نسل جدید (NGS) : این فناوری پیشرفته امکان شناسایی همزمان جهش‌ها در ژن‌های متعدد از جمله TP53، PIK3CA و NOTCH1 را فراهم می‌آورد و تصویر جامعی از پروفایل ژنتیکی تومور ارائه می‌دهد.
• ایمونوهیستوشیمی (IHC) : این روش به عنوان یک ابزار تشخیصی ارزشمند، امکان شناسایی و بررسی پروتئین‌های مهمی مانند p16 و PD-L1 را در نمونه‌های بافتی فراهم می‌کند.
• بیوپسی مایع: این تکنیک غیرتهاجمی با آنالیز DNA تومور رها شده در جریان خون، امکان پایش دینامیک بیماری و ارزیابی پاسخ به درمان را بدون نیاز به نمونه‌برداری‌های مکرر فراهم می‌سازد.
۳. کاربردهای بالینی
• تشخیص زودهنگام: انجام تست‌های تشخیص HPV در نمونه‌های بزاق یا خون افراد پرخطر می‌تواند به شناسایی بیماری در مراحل اولیه کمک کند.
• انتخاب درمان هدفمند:
- استفاده از مهارکننده‌های EGFR در بیمارانی که تقویت این گیرنده را نشان می‌دهند.
- به کارگیری ایمونوتراپی در مواردی که تومورها بیان PD-L1 بالا دارند یا دارای وضعیت MSI-high هستند.
• پیش‌بینی پیش‌آگهی: وجود جهش‌های TP53 می‌تواند مقاومت به پرتودرمانی را پیش‌بینی کند و بر تصمیم‌گیری‌های درمانی تأثیر بگذارد.
۴. چالش‌ها و چشم‌انداز آینده
• ناهمگونی تومور: تنوع مولکولی در مناطق مختلف تومور، لزوم انجام توالی‌یابی چندمنطقه‌ای را برای درک کامل ویژگی‌های تومور برجسته می‌سازد.
• محدودیت‌های مالی و دسترسی: هزینه بالای فناوری NGS و عدم دسترسی یکسان به این فناوری در مناطق محروم، چالش مهمی در پیاده‌سازی گسترده این روش‌ها محسوب می‌شود.
• کاربرد هوش مصنوعی: استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های ژنومی می‌تواند به طبقه‌بندی دقیق‌تر بیماران از نظر خطر و پاسخ به درمان منجر شود.
. نتیجه‌گیری
تست‌های مولکولی پیشرفته مانند NGS و IHC امروزه به عنوان پایه‌ای اساسی برای درمان شخصی‌سازی شده سرطان حنجره به شمار می‌آیند. در این میان، وضعیت HPV و الگوی جهش‌های TP53 از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده در پیش‌بینی سیر بیماری و انتخاب راهکارهای درمانی بهینه محسوب می‌شوند. با ادامه تحقیقات و توسعه فناوری‌های تشخیصی، امید می‌رود شاهد بهبود چشمگیر در نتایج درمانی بیماران باشیم.